η νέα ηλεκτρονική διεύθυνση για τα Κορωνιδιάτικα Νέα είναι

www.koronostimes.blogspot.com

http://koronostimes.blogspot.gr/

Κόρωνος Νάξου

   Η Κόρωνος είναι ένα χωριό της ορεινής Νάξου , χτισμένη στις πλαγιές των βουνών Κόρωνος και Αμμόμαξη .
  

Χωρίζεται στα δύο από μια ρεματιά ( ρυάκα ) και έχει 6 κύριες γειτονιές ( Ανεγυρίδα , Πλάτσα , Απάνω Στέρνα , Κάστρο , Λειβαδάκι και Κάτω Γειτονιά ) .
  Σήμερα είναι μία ενορία της Αγίας Μαρίνας (η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας υπάρχει πριν από το 1600 , αναφέρεται δε σε προικοσύμφωνο του 1627 και χτίστηκε δίπλα στο μικρό ναό του Αγίου Ιωάννου που έως και σήμερα χρησιμοποιείται σαν γυναικωνίτης ). Παλαιότερα η Ανεγυρίδα ήταν ξεχωριστή ενορία , του Αγίου Νικολάου .
 

Οι ονομασίες του χωριού ήταν διάφορες και όχι τόσο ξεκάθαρες  .

  Κυρίως αναφέρεται ως Βόθροι μέχρι το 1927 οπότε και μετονομάζεται σε Κόρωνος , αντί σε Σμυριδούπολη , όπως ήθελαν οι Κορωνιδιάτες . Σε κάποια έγραφα αναφέρονται σαν ‘’Βόθροι τα χωριά Τρικοκιές , Σκαδό και Κεραμωτή (αυτό αναφέρεται σε έγγραφο του ιερέα Νικολάου Κουφόπουλου Πρωτονοτάριου προς τη μητρόπολη Παροναξίας του 1854),άλλες φορές η ονομασία Τρικοκιές συναντάται σε συμβόλαια και σε επίσημες απογραφές και έγραφα .

  Ανούμερα έλεγαν τη Κόρωνο οι Τραγαιώτες και οι Φιλοτίτες (από αυτό τον χαρακτηρισμό προέκιψε και το επίθετο Ανωμερίτης στο Φιλότι , οι οποίοι ήταν Χουζούριδες από την Κόρωνο)

  Υπάρχει επίσης η πιθανότητα η σημερινή Κόρωνος να μην ήταν ένας οικισμός αλλά δύο , η περιοχή του Κάστρου και η Κάτω Γειτονιά . Η περιοχή ''Παλαχώρι'' (το κομμάτι της Ανεγυρίδας από τη Βάρκα μέχρι του Σιδερίτη) που μπορεί να υπήρχε εκεί Παλα (=παλαιό)Χώρι(=Χωριό) . Οι παλιοί λένε πως το παλιό χωριό ήταν στις Τρούλες , περιοχή κάτω από το Σκαδό .

Πολλοί από τους Κορωνιδιάτες αν και είχαν σαν βάση την Κόρωνο κατοικούσαν σε διάφορους οικισμούς γύρω από τη Κόρωνο : Ατσιπάπη , Λιοϊρι , Σύφωνες , Ποτιστικό , Πεντακρίνες Κεραμωτή , Μέση , Καδής κ.α.
 

Η εικόνα των σπιτιών του χωριού αναδεικνύει τη σκληρή πραγματικότητα όσων δημιούργησαν το χωριό . Τα σπίτια , κυριολεκτικά , το ένα επάνω στο άλλο , κανένας κενός χώρος δεν μένει ανεκμετάλλευτος και οι δρόμοι στενοί και δαιδαλώδεις .
  

Οι παλαιότερες γειτονιές είναι αυτές του Κάστρου και της Κάτω Γειτονιάς . Η γειτονιά του Κάστρου , μάλλον , οφείλει το όνομα της σε προϋπάρχον κάστρο από την εποχή της Ενετοκρατίας , ωστόσο εμφανή σημάδια της ύπαρξης του έχουν καταστραφεί . Υπάρχουν στο συγκεκριμένο σημείο , που ξεκινάει από την Αγία Μαρίνα και φτάνει μέχρι τη Πλάτσα , πολλά σοκάκια με βόρτα ( στιαστά ) και το σύνολο όλων σχεδόν των σπιτιών της συγκεκριμένης γειτονιάς είναι ενωμένα . Η Κάτω Γειτονιά επίσης έχει τέτοια μορφή που είναι δύσκολα ορατή από τη μεριά της θάλασσας και τα παλιά της σπίτια προς το Χειροτρύπι σχημάτιζαν ένα είδος οχύρωσης . Υπάρχει επίσης και ένα σπίτι (του Κοκκίνη) με κυκλική δομή , σαν πύργος στο τελευταίο στιαστό προς τη Κάτω Γειτωνιά κάτω από τον Ξενώνα .
  

Κυρίαρχο επίσης στοιχείο του χωριού είναι η Πλάτσα ( Πλατεία ) , όπου γινόταν και γίνονται όλες σχεδόν οι εκδηλώσεις του χωριού.
  

Ανά γειτονιά υπάρχει και ένα πηγάδι , εκ των οποίων άλλα είναι από φυσικές πηγές ( Πλάτσας , Λειβαδακιού , Κάτω Γειτονιάς , Αγίου Νικολάου , Κάστρου ) και άλλα με δεξαμενές που τροφοδοτούνταν από το δίκτυο ( Πλατείας Κάστρου , Ανεγυρίδας )

Ενώ το χωριό ονομάστηκε Κόρωνος οι καταγόμενοι από αυτό αντί για ‘’Κορωνιότες’’ ή ‘’Κορωνιάτες’’ καλούνται ‘’Κορωνιδιάτες’’ , επίθετο που ανήκει στη Κωμιακή η οποία μετονομάστηκε σε Κορωνίδα . Οι εξηγήσεις αυτού του ίσως εσκεμμένου λάθους είναι δύο : 1^ον στη Κόρωνο υπήρχε ήδη σόι Κουφόπουλων που είχε το παρατσούκλι ‘’Κορωνιάτες’’ και 2^ον ότι επειδή ο παλιός δήμος λεγόταν δήμος Κορωνίδος πήγε το όνομα στη Κωμιακή και ο χαρακτηρισμός των κατοίκων στη Κόρωνο .

  

Οι Κορωνιδιάτες έχουν ποικίλη καταγωγή , όπως και όλοι οι Ναξιώτες .

  Τα παλαιότερα επίθετα του χωριού είναι Μανωλάς , Κουφόπουλος , Χουζούρης , Κουμερτάς , Μανδηλαράς , Μελισσουργός (ή Παπαϊωάννου ή Πουλημένος) , Σαντοριναίος , Μαγγιώρος (Μακέρος) , Μαγκανάρης και Πάσουλας .
Από τους Κουφόπουλους προέρχονται οι Αξαόπουλοι και οι Πρωτονοτάριοι , από τους Μανωλάδες οι Αντωνόπουλοι .
  Κοντόπουλος , Παυλόπουλος , Μουτσόπουλος , Μαστρογιαννόπουλος , Σιδερής και Ψαρρός προέρχονται πιθανόν από την Πελοπόννησο και εμφανίζονται στη Κόρωνο μετά τα Ορλωφικά (1776)

  Γληνός , Φακίνος , και Λεγάκης πιθανόν από την Κρήτη .
  Επταήμερος , Νικολάκης και Παντελιάς από Μικρά Ασία ( ήρθαν το 1821 , από το Αϊβαλί , διωγμένοι από τους Τούρκους σε αντίποινα της ενάρξης της Επαναστάσεως )

  Σαμψούντιος , Μόρτης , Μακράς και Παρασκευάς ήρθαν μετά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922

  Νομικός από Σαντορίνη , Σάλτης από Σύρο

  Σπανός , Φυρογένης και Καπίρης από τη Κεραμωτή

  Αγαπητός , Γλέζος , Μπελιώτης , Φραγκίσκος και Κριμιτζάς από την Απείρανθο   

  Βιντζηλαίος , Μυλωνάς , Βιλαντώνης και Χωριανόπουλος από Κωμιακή  (υπήρχε και μια οικογένεια Χωριανόπουλων καταγόμενοι από Τραγαία)

  Βασαλάκης από το Δαμαριώνα .

  Ενώ δεν ήταν και λίγοι όσοι από άλλα μέρη της Ελλάδας για διαφόρους λόγους ήρθαν στη Κόρωνο και παντρεύτηκαν εκεί (Γιαννούκος , Ηλιάκης , Ρηγάκης , Μπινίκος , Τζανέτος κ.α.)
  Μαγκανάρηδες και Μαστρογιαννόπουλοι είναι οι κάθε αυτού Σιφωνιάτες .
  

Μεγάλη είναι η σχέση των Κορωνιδιατών με Κεραμωτή , Σκαδό και Μέση . Στη Μέση ιδιαίτερα το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων της έλκουν τη καταγωγή τους από τη Κόρωνο , στη Κεραμωτή το ποσοστό επίσης είναι μεγάλο , στο Σκαδό και στη Κωμιακή υπάρχουν πολλά σόγια που προέρχονται από τη Κόρωνο (Θοδωράδες , Χαλικουτάδες , Σαλιμπούργοι , Μυλωνάδες , Βοθριάτες , Μανωλαδες , Κριταμάδες , Μουντρουλάδες κ.α.) . Επίσης στην Μονή εγκαθίσταται μεγάλο μέρος των Μαστρογιαννόπουλων και των Μαγκανάρηδων προερχόμενοι από τις Σίφωνες .
  

Η αύξηση πληθυσμού ξεκινάει μετά το 1820 , ακολουθεί γύρω στο 1870 ένα κύμα μετανάστευσης προς τα Βρυουλά και το Αξάρι της Μικράς Ασίας και στις αρχες του 20^ΟΥ αιώνα προς την Αθήνα όπου και εγαθήσταντε στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη του Ρέντη (πολλοί από αυτούς έχασαν τελείως την επαφή τους με την Κόρωνο ή άλλαξαν και επίθετα πχ Επταήμερος σε Ευθήμερο , Σιδερής σε Σιδέρη ) . Από τις αρχές του 1900 και μέχρι το 1941 ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται ραγδαία , παράλληλα με την αύξηση της ζήτησης της Σμύριδας , φτάνοντας σε απογραφή του 1938 τους 2000 καταγεγραμμένους κατοίκους (την ίδια χρονιά το δημοτικό σχολείο είχε 399 παιδιά) .
  

Μεγάλο πλήγμα δέχεται η Κόρωνος από την ιταλική κατοχή θρηνώντας μέσα σε δύο χρόνια άνω των 400 νεκρών , από τη πείνα και τις αρρώστιες που επέφερε αυτή , και αναγκάζοντας πολλές οικογένειες να μετοικίσουν στη Χώρα και την Αθήνα .
  

Μετά τη κατοχή και για μια δεκαετία περίπου το χωριό δείχνει σημεία ανάπτυξης αλλά μετά το 1960 αρχίζει ένα νέο κύμα μετανάστευσης προς την Αθήνα και αργότερα προς τη Χώρα .
  

Κύρια απασχόληση των Κορωνιδιατών ήταν το σμυρίγκλι και γύρω από αυτό ήταν και η ζωή τους . Εκτός από σμυριδεργάτες όλοι εξασκούσαν και κάποια δεύτερη δουλειά , τεχνίτες (φαναρτζής , γανωτής , σιδεράς , μαραγκός , τσαγκάρης , χτίστης , καμινατζής ) , έμποροι , αγωγιάτες , μουσικοί , ψαράδες (οι Λυωνιάτες ) και κάποιοι ήταν υπάλληλοι του εναερίου . Κάποιες από τις οικογένειες ασχολούνταν συστηματικά με τη κτηνοτροφία .
  

Εξαιτίας έλλειψης αγροτικής παραγωγής σε μια τόσο ορεινή περιοχή και αφού πλέον το σμυρίγκλι έχανε χρόνο με το χρόνο την αξία του , άρχισε η μεγάλη φυγή μετά τη Κατοχή .
  

Χαρακτηριστικό επίσης του χωριού και του πλούτου που είχε κάποτε το σμυρίγκλι ήταν τα πολλά καφενεία και τα γλέντια που κάθε Σάββατο γινόταν μια και στο χωριό υπήρχαν πολλοί οργανοπαίχτες .

Ενδεικτικό παράδειγμα της ευρωστίας και της προόδου των Κορωνιδιατών της δεκαετίας 1930 1940 ήταν τόσο το ότι διοργανώθηκαν καλλιστεία το 1934 , το ότι στην Αθήνα δημιουργήθηκε ο Σύλλογος Κορωνιδιατών ''η Πρόοδος'' και το ότι πολλοί επένδυαν στη Χώρα αγοράζοντας σπίτια μέσα στο Κάστρο σε περιόδους που κανείς δεν έβλεπε τόσο μακριά στην υπόλοιπη Νάξο .
  

Η σκληρή ζωή του σμυριγκλιού και η πείνα της Κατοχής ίσως βοήθησαν στο ότι πάρα πολλοί Κορωνιδιάτες ασχολήθηκαν και ασχολούνται , με μεγάλη επιτυχία , με το εμπόριο και πολλοί επίσης είναι οι επιστήμονες , που παρόλο τις δυσκολίες κατάφεραν να ανέλθουν τόσο στον επιστημονικό όσο και στον δημόσιο και πολιτικό τομέα .
  

Μεγάλη ιστορική μορφή της Κορώνου και της Ελλάδος γενικότερα ήταν ο δικηγόρος Νικηφόρος Γ. Μανδηλαράς που δολοφονήθηκε εξαιτίας της αγωνιστικότητας του για τη δημοκρατία και του πόσο λαοφιλής ήταν .
  

Η ποιό γνωστή Κορωνιδιάτισα ήταν η Κουφίτενα (Καλή Ι. Μανδηλαρά σύζυγός Αποστόλου Δ. Ψαρρού ) και τα λεγόμενα της ακόμα διαδίδονται από στόμα σε στόμα .
 

Τα άλλα χωριά ειρωνικά αποκαλούσαν και αποκαλούν τους Κορωνιδιάτες ως  ''ονειρευάμενους'' , λόγω της ιστορίας της Αργοκοιλιώτισας . Παρόλα αυτά , μάλλον , δεν αρέσει στους άλλους το ότι ο σκληρός τρόπος ζωής και οι δυσκολίες τους έκαναν να προοδεύουν και να κυριαρχούν σε πολλούς τομείς της ζωής της Νάξου . Η ισχυρογνωμία τους (μας) επίσης είναι ένα χαρακτηριστικό τους (μας) .
  

Σήμερα στο χωριό μένουν λίγοι , οι περισσότεροι Κορωνιδιάτες δραστηριοποιούνται στη Χώρα της Νάξου και στην Αθήνα ( Γαλάτσι – Άνω Κυψέλη ) .